Борисов Гавриил Иннокентьевич 1904 с. Төрдүс Малтааны нэһилиэгэр Ар5аа Ханалас (Горнай) улуһугар дьадаҥы булчут, балыксыт дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Аһыыры-таҥнары эккирэтэн туран бэйэтэ Нөөрүктээйи нэһилиэгэр Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар соҕотоҕун киирэн олохсуйарга дьулуспута. “Саҥа олох” холкуоска 1930 с. киирэн үлэлээбитэ 1929 с. Нэһилиэк советын састаабыгар талыллан онно холкуос советын сорудахтарын толорор эбээһинэстээҕэ, кэлин 1931-1937 с.с. диэри нэһилиэк советын председателынан үлэлээбитэ, оччотооҕу Совет үлэтин ис хоһоонунан кылаас өстөөхтөрүн үнтүрүтүү, кулааҕы кылаас быһыытынан эһии, културнай революцияны олоххо киллэрии, нэһилиэнньэни ыраас олоххо тардыы уонна булгуччу үөрэтии, дьиэни хотонтон араарыы, ыал туспа соттордоох, таҥнар таҥастаах, аһыыр иһиттээх буолууларын иһин үлэ ыытыллара. Дьадаҥы, орто хаһаайыстыбалары холкуоска ситэри тардыы ыытыллыбыта. 1937-1942 с.с. холкуос председателинынан уонна биригэдьииринэн улэлээбитэ. Ити улэлии сырыттаҕына немецкай халабардьыттар биһиги дойдубутун тэбэр сүрэҕэр Москваҕа ыган кэлбит кэмнэригэр Ийэ дойдуну көмүскэлигэр ыҥырыллыбыта.

  Борисов Г.Г. Саха сириттэн иккис хомуурга тубэһэн А5а дойдуну көмүскүүр сэриигэ 1942-1946 с.с. диэри кыттыбыта Юго-Западнай Степной фроҥҥа 1942 с., 113-стрелковой дивизияҕа, №1288 стрелковай полкатыгар бэс ыйыттан сулууспалыы сылдьыбыта 3 Белорусскай фроннар туһаайыыларынан немец фашистарын уруусхаллабыта. Сэриилэспит кэмигэр икки төгүл ыарыханнык бааһырыыны ылан иккис группалаах сэрии инбэлиитэ буолбута, аҕа дойду сэриитин Чехославакияҕа түмүктээбитэ.

   Советскай былаас Ийэ дойду көмүскэлигэр кыттыытын үрдүктүк сыаналаан, сэриигэ көрдөрбүт хорсун сырыыларын иһин элбэх бойобуой мэтээллэринэн наҕараадаламмыта “За взятие Кенигсберга”, “За Взятие Вены”, “За Победу над Германией”, онтон  ахсынньы 18 күнүгэр 362 нүөмэрдээх сэтинньи ый 1943 с. Кыһыл сулус уордьанынан наҕараадалаамыта, ол наҕараадата 1962 с. Кыайыы 20 сылыгар тутарыллыбыта, онтон да атын наҕараадалара бааллар, маны сэргэ Кёнигсберг (Калининград) куораты ылыы иһин генералиссимус И.В. Сталин “Махтал суруга”  хараллан сыталлар.

  1946 с. Балаҕан ыйыттан улаханнык ыалдьар буолуоҕуттан холхуос тутуутугар уонна бултааһыҥҥа кадровай булчутунан үлэлээбитэ. “Билигин кырдьан, инвалидтаан кыра уолбар олоробун Борисов Гаврил Гаврильевиһы кытта”- диэн 1970 с. ахтыытыгар суруйбут.

   1946 с. Сэрииттэн төннөн кэлэн баран, аҕыйах сыл холкуоска араас үлэҕэ үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ, 1971 Мэҥэ –Хаҥалас Павлавскай нэһилиэгэр Төрүт уулуссатыгар олорон олохтон барбыта.

   Аҕам эрдэ тулаайах хаалан, төрөөбүт дойдутугар Арҕаа Хаҥалас /Горнай/ улууһугар Баишевтар диэн сэниэ ыалга улэһит курдук сылдьыбыта, былыргынан кыра үөрэхтээх, латинскай алфавитынан ааҕар суруйар эбит. Итини мин билбитим 60-с сыллардаахха Ленин сопхуоска кролик ферматын аспыттара, аҕабын куоракка биир ыйга уөрэххэ ыыппытара. Онно латинскай буукубаларынан суруйан кэлбит кэниспиэгин көрбүппүн өйдүүбүн. Ол кэлэн баран кролик ферматыгар сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.

   Аҕам сааһын тутан баран дойдутугар Мэҥэ –Хаҥаласка олохсуйар, бастакы кэргэнинээн 25 сааһыгар 1929 с. холбоһоллор улахан уола Василий 1930 с.төрүүр, онтон 1933 с.кэргэнэ өлөн кыра оҕолоох огдообо хаалар, иккиһин Мооро алааһыгар 1938 с. Мэҥэ – Хаҥалас Мөҥүрүөн нэһилиэк олохтоохторуттан Капитоновтар диэн ыал кыыстарын Майалыын 1912 с.төрүөх иккистээн ыал буолар, 1939 с. Гаврил диэн уол оҕолоноллор, уонна Мооро алааһыгар олороллор.

    1942 сыллаахха 38 сааһыгар Нөөрүктээйи сэлиэнньэтиттэн 235 киһи иһигэр иккис хомуурга тубэһэн Аҕа дойдуну көмүскүүр сэриигэ ыҥырыллан барар, сэрии толоонуттан 105 буойун эргиллэн кэлэллэр ол иһигэр мин аҕам.

     Сэрии ыар дьылларыгар тыылга хаалбыттар күүстэрин түмэн бииргэ турунан, колхозтар холбоһон биир кэлим буоланнар, кыайыы туһугар бэйэлэрин кылааттарны киллэрбиттэрэ.

    Аҕам сэрии толоонуттан 1946 с. дойдутугар этэҥҥэ эргиллэн кэлэн, онтон мин 1948 с. Галина күн сирин көрөбүн.

   Уопсайа ус о5олонор Василий Гаврильевич, Гаврил Гаврильевич, Галина Гаврильевна. Улахан уол Василий 10 оҕолонор, 10 сиэннээх, 32 хос сиэннээх. Иккис уол 6 кыыс оҕолонор уонна 1 уол уопсайа 14 сиэннэнэр уонна 7 хос сиэннэнэр, кыра кыыһа Галина Гаврильевна 3 оҕолонор уонна 7 сиэннээх. Аҕабыт, Эһэбит Борисов Гаврил Гаврильевич 3 оҕоттон 20 сиэннээх, 31 хос сиэннээх уонна  39 хос хос сиэннэрин бэйэтин кэнньиттэн хаалларар /уопсайа 93 киси буолбут/.

   Аҕам бэрт көнө майгылаах, улахан саҥата суох этэ, сайын ахсын балыктаан кыһыннары илим баайан кыстыыра, сэрии уоттаах алдьархайын туһунан тугу да кэпсээбэт этэ, арай биирдэ этэн аһарбытын өйдүүбүн “Биһиги танковай калонналар атакаҕа баралларыгар оту маһы тэбистэрэн мас бөҕөнү суулларан ааспыттарын, мин онно хатыҥ мастарын аһына санаабытым” – диэн аҕам ахтара. Убайым Гаврил Гаврильевич дьиэ кэргэнин кытта олороро улахан кыргыттарын сиэннэрин кытта бодьуустаһара, онтон 1971 с. күн сириттэн туораабыта.

   Сэрии ыар сыллара хас биирдии ыалы барыларын таарыйан ааспыта, улуу сэрии сыллара – биһиги норуоппутугар улаханнык урусхаллаан ааспыта, үтэн, анньан, бэрибиэркэлээн.

   А5а дойду сэриитэ кыайыыны уһансыбыт да дьон, сэрии кэминээҕи да о5олор дуһаларыгар дириҥ, бааһы хаалларбыта. Сэрии сылларыгар төһөлөөх бааһыы оҥорон ааспыта буолуой? Ааспыт кэм алдьархайын ойуулуур тыл суох.

Галина Гаврильевна Эверстова /Борисова/  Дьокуускай куорат